7 – van Erik Satie en nog meer geschiedenis

Donderdag 1 juli

Verdraaid, ik heb een vrije dag. Niks met getijden te maken die bepalen of ik wel of niet vroeg moet opstaan. Vandaag word ik wakker wanneer de slaap na negenenhalf uur helemaal op is en dat is, zeker voor mijn doen, om half acht wel héél erg laat. Rustig opstaan en ontbijten. Mijn rugzak inpakken met de camera’s, wat eten en drinken en ik kan op pad.

Ik wandel eerst langs het havenfront, de gevels van vele hoge panden die hier staan zijn vrijwel alle met leisteen bekleed waardoor het hout en de specie wordt beschermd tegen het invreten door de zilte zeelucht. Dan de waterkant voorbij en langs de Lieutenance (het huis van de luitenant van de koning die tevens gouverneur van Honfleur was) en dan door de smalle straatjes op zoek naar het geboortehuis van Erik Satie, de befaamde componist – pianist (1866-1925).

Thuis heb ik al sinds eind jaren zeventig twee LP’s liggen waarop Reinbert de Leeuw de werken van Satie perfect uitvoert. Satie leefde als een bohemien, was een buitenstaander en werd door zijn leeftijdgenoten eerder als een zonderling gezien dan als het muzikale genie. Nu ik toch in Honfleur ben moet en zal ik het Satie-museum bezoeken.

Honfleur heeft een rijke geschiedenis en de stad was door zijn ligging direct aan de Seine van groot strategisch belang, want had je Honfleur ingenomen dan lag de weg naar Parijs en daarmee het hof van de koning voor jou als invaller volledig open.

Vandaag de dag is Honfleur mede door de vele historische gebouwen en geplaveide straatjes, pleinen en steegjes een toeristische attractie en doen ze hier niet meer aan verdedigen en invallen afslaan. Als je een beetje bekend bent met de schilders die het impressionisme aanhingen dan zal je hier ongetwijfeld een aantal gebouwen en landschappen kunnen herkennen. Zo zijn Claude Monet, Gustave Courbet, Eugène Boudin en Johan Barthold Jongkind hier kind aan huis geweest. Het was de in Honfleur geboren Eugène Boudin die als een van de eersten er voor koos om buiten te gaan schilderen omdat het bijzondere licht van de Normandische stranden zo moeilijk op het doek te vatten was. Het is niet voor niets dat Honfleur wel de bakermat van het Impressionisme wordt genoemd.

Aan de noordwestkant van de haven in de oude stad staat de Sint Catherinekerk. Och, een kerk, daarvan zijn eer zovele in een katholiek land als Frankrijk, maar allée, dit is niet zomaar een kerk. Dit is de grootste volledig uit hout gebouwde kerk van het land. In de 15^e eeuw werd bij gebrek aan bouwvakkers de kerk gebouw door scheepstimmerlui en met name het ronde plafond is een waar bouwkundig huzarenstukje. Alleen de kerkklok die was een tikkie te zwaar en, bang dat de hele kerk zou instorten onder het gewicht van de zware bronzen klok, hebben ze toen nog maar even een vrijstaande klokkentoren gebouwd.

Julius Caesar (daar heb je hem weer) vermeldt al in zijn Bello Gallico: over een Gallische stam, de Lexovii (nee niet die stam van dat ene Gallische dorpje dat moedig weerstand bleef bieden) die bij de Normandische kust net ten zuiden van de Seine hun leefgebied hadden. Een dikke drieduizend krijgers onder hen vocht onder het bevel van Vercingetorix in de slag bij Alesia in 52 v.Chr. Volgens Strabo, een Grieks geschiedkundige, vond er in die periode al een intensieve handel plaats in die streek, wijn en olie kwamen uit het Middellands Zeegebied enerzijds en leisteen en metalen zoals lood kwamen uit Groot-Brittannië. Het gebied waar de Lexovii heersten was tot in de vroege middeleeuwen een knooppunt van handel tussen Groot-Brittannië en het vasteland. In 1027 maakt Richard III, hertog van Normandië, al melding van Honfleur. Het is zeker dat het een belangrijke transithaven was in de 12de eeuw, voor de oversteek van goederen uit Rouen en de rest van Frankrijk met bestemming Engeland. Van de 11de tot de 15de eeuw is de van oorsprong Gallo-Romeinse nederzetting uitgegroeid tot een belangrijke versterkte kustplaats.

Ook tijdens Karel V is Honfleur belangrijk, maar nu als verdedigingswerk en gedurende de Honderdjarige Oorlog was het wisselend Engels gebied (na weer een inval) en dan weer Frans. Honfleur is ook een tijdlang een piratennest geweest, van waaruit onder anderen Jean Doublet “in naam van de koning” buitenlandse koopvaardij aanviel. Honfleur knoopte uitstekende relaties aan met Canada, Louisiana, de Antillen, de Afrikaanse kusten en de Azoren, waardoor de handel floreerde waardoor het één van de vijf voornaamste Franse havens werd voor de slavenhandel. Dit alles en meer maakten van Honfleur de belangrijkste stad van Frankrijk voor verkeer naar de Franse kolonies in de Nieuwe Wereld. De vele reizen van Samuel de Champlain vertrokken vanuit Honfleur, waarbij hij onder andere in 1608 Quebec stichtte.

In de 17^e eeuw werd de rijkdom van de stad in stand gehouden door de verre visserij op kabeljauw bij Newfoundland en de handel in huiden. De concurrentie van Le Havre, de oorlogen van de Franse Revolutie en van het Eerste Keizerrijk en de blokkade van het continent door de Engelsen veroorzaakten uiteindelijk het verval van Honfleur.